Hoạt động của Phương diện quân Leningrad

Ngày 31 tháng 1, Tập đoàn quân số 42 hành quân vòng qua Luga và tiếp tục truy kích quân đoàn số 50 (Đức) đang rút chạy về phía Narva. Trong vòng vài ngày, với sự hỗ trợ của các lực lượng du kích, Tập đoàn quân số 42 đã giải phóng được nhiều vùng lãnh thổ trong đó có Lyady, Sara Gory (???), Gdov và tiến sát đến bờ hồ Chudsko. Sang đầu tháng 2, bộ tư lệnh Phương diện quân Leningrad bắt đầu giao cho Tập đoàn quân số 42 một nhiệm vụ mới: vòng qua cụm quân Luga (Đức) từ phía Tây và Tây Bắc, hỗ trợ Tập đoàn quân số 67 và Phương diện quân Volkhov giải phóng Luga. Theo kế hoạch mới, quân đoàn số 108 tiếp tục tiến tới Yamm thuộc tỉnh Pskov còn các quân đoàn bộ binh số 123, 116 từ khu vực Lyady ở phía Tây Nam tiến công vào Plyussa, Struga (???), tìm cách cắt đứt tuyến đường bộ Luga - Pskov. Hoạt động của Tập đoàn quân số 42 một lần nữa khiến Tập đoàn quân số 8 (Đức) đứng trước nguy cơ bị bao vây. Trước tình hình đó, Walter Model hạ lệnh cho quân Đức bằng mọi giá phải chống giữ tuyến Luga-Pskov và điều các sư đoàn bộ binh số 11, 212, 215, 24, 58, 21, 207 và sư đoàn bộ binh thuộc không quân số 13 tới trấn thủ khu vực từ phía Tây Luga tới hồ Chudsko. Các sư đoàn thiết giáp số 12, sư đoàn bộ binh thuộc không quân số 12 và sư đoàn bộ binh số 126 cũng được yêu cầu chuẩn bị một đòn phản kích từ hồ Chudsko đánh lên phía Bắc[22].

Tuy nhiên, vào ngày 7 tháng 2, số quân Đức đang chuẩn bị phản kích đã bị Tập đoàn quân số 42 tấn công trước. Tại khu vực Yamm trên bờ sông Zhelbye, chiến sự bùng nổ ác liệt giữa một bên là quân đoàn bộ binh số 108 (Liên Xô) và sư đoàn bộ binh số 207 (Đức); còn giữa sông Luga và Plyussa thì các quân đoàn bộ binh số 116th và 123rd của quân đội Liên Xô - đang tiến về hướng Strugi Krasniye - cũng đang tấn công các cứ điểm của quân đoàn bộ binh số 58 và quân đoàn bộ binh thuộc không số 13 của Đức. Vào ngày 10, sư đoàn thiết giáp số 12 mở một đợt phản kích đánh vào các sư đoàn bộ binh số 196 và 128 (thuộc quân đoàn bộ binh số 108) tại Yamm nhưng không thu được kết quả đáng kể. Đế ngày 12, quân đoàn bộ binh số 108 đẩy lui quân Đức về phía Nam và giải phóng Podborovye. Một sư đoàn bộ binh Xô Viết cũng tấn công và chiếm giữ được một bàn đạp trên bờ Tây của hồ Chudsko. Cùng lúc đó, chiến sự tiếp tục xảy ra ở khúc cong của sông Plyussa, nơi các sư đoàn bộ binh số 58, 21, 24 của Đức chống giữ và quân Đức cũng đã bắt đầu mở một cuộc phản kích. Các quân đoàn số 116, 123 tại khu vực Zarudin (???) - Berezitse - Orehovno (???) sau nhiều ngày chiến đấu quyết liệt đã phá vỡ được hệ thống phòng thủ của quân địch, đánh tan 3 sư đoàn Đức. Một phần của sư đoàn bộ binh số 58 (Đức) bị bao vây. Quân Đức vội vã tung vào trận địa sư đoàn bộ binh thuộc không quân số 13 và một phần sư đoàn thiết giáp số 12 để cứu vãn tình hình nhưng các lực lượng này đã bị đánh bại với tổn thất hết sức nặng nề. Trung đoàn bộ binh ném lựu thuộc sư đoàn thiết giáp số 12 cũng bị lọt vào vòng vây. Ngày 13 tháng 2, quân Đức trong vòng vây, bỏ lại hết xe tăng và đại bác, tổ chức một cuộc tấn công nhằm phá vòng vây chạy về Strugi Krasniye, băng qua hồ Chyornoye nhưng thất bại và chỉ có một số ít chạy thoát. Cho đến ngày 15 tháng 2, hai quân đoàn của Tập đoàn quân số 42, bao quanh bởi các lực lượng Đức bị đánh tan, tiếp tục tiến về hướng Strugi Krasniye và Plyussa.

Cùng với Tập đoàn quân số 42, tại phía Tây và Tây Bắc Luga các quân đoàn số 110, 117 của Tập đoàn quân số 67 cũng nổ súng tiến công. Gặp phải sự chống cự quyết liệt của quân Đức ở khúc cong Krasniye Gory - Dolgovka, mãi đến ngày 11 tháng 2 Tập đoàn quân số 67 mới có thể tiếp cận được Luga[23].

Các đợt tấn công của Tập đoàn quân số 42, 67 đã khiến quân Đức ở Luga tơi vào tình thế rất nguy hiểm. Khả năng giữ được "tuyến Luga" và ngăn chận bước tiến của quân đội Liên Xô coi như không còn. Tuy nhiên, mặc dù các quân đoàn bộ binh số 123, 116 đã tiếp cận được ngoại vi Luga, họ vẫn chưa cắt đứt được tuyến đường bộ chạy về Pskov. Vì vậy, một phần của Tập đoàn quân số 18 vẫn còn khả năng chạy thoát khỏi khu vực Luga.

Hoạt động của Phương diện quân Volkhov

Khi tháng 2 bắt đầu, ba Tập đoàn quân của Phương diện quân Volkhov tiếp tục mở các đợt tiến công mới để hoàn thành nhiệm vụ còn dang dở ở Luga. Theo kế hoạch, Tập đoàn quân số 54 tấn công Luga từ phía Tây Bắc và sẽ tìm cách hội quân với Tập đoàn quân số 59 đánh lên từ mặt Đông Nam tại Oredezh - Batyetskiy. Hướng tấn công khó khăn nhất do Tập đoàn quân số 8 phụ trách, tiến dọc theo tuyến đường sắt Luga - Pskov nhằm trợ giúp cho mũi tấn công của Tập đoàn quân số 59 và các đơn vị khác, phối hợp với mũi tấn công của Tập đoàn quân xung kích số 1 tiến hành bao vây và tiêu diệt cánh phải của Tập đoàn quân số 16 tại khy vực hồ Ilmen. Tập đoàn quân xung kích số 1 - được điều sang Phương diện quân Volkhov từ đầu tháng 2 - có nhiệm vụ chọc thủng phòng tuyến quân Đức tại phía Nam Staraya Russa và tiến về ga xe lửa Dno, hội quân với Tập đoàn quân số 8. Do hướng tấn công của Tập đoàn quân số 8 là khó nhất, không lâu sau đó Đại bản doanh lại tiếp tục tăng cường binh lực cho hướng tấn công này. Từ ngày 8 tháng 2 trở đi, sau khi một phần của Tập đoàn quân số 54 giải phóng Oredezh, họ được điều sang Tập đoàn quân số 67 của Phương diện quân Leningrad, và tổng hành dinh của Tập đoàn quân được chuyển về cánh trái của Phương diện quân Volkhov. Chỉ huy các quân đoàn bộ binh số 111 và 119, Tập đoàn quân số 54 được lệnh phải phối hợp với các Tập đoàn quân xung kích số 1, Tập đoàn quân số 8 nhằm bao vây và tiêu diệt quân Đức ở khu vực ​​Staraya Russa.

Mặc dù được tăng cường và tái bố trí binh lực đáng kể, các cuộc tấn công của Hồng quân vào Luga vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Tập đoàn quân số 59 gặp phải sự kháng cự quyết liệt của quân đoàn số 38 (Đức) và chỉ tiến được 25 cây số sau 5 ngày. Mãi sau khi Tập đoàn quân số 54 giải phóng Oredezh, quân Đức mới chịu rút lui nhưng vẫn tiếp tục chống giữ quyết liệt ở Batyetskiy cho đến ngày 12 tháng 2, chặn bước tấn công của Tập đoàn quân số 59[23]. Tập đoàn quân số 8 tiến theo tuyến đường sắt Luga-Pskov tỏ ra thành công hơn. Quân đoàn bộ binh số 7 (được tăng cường sư đoàn bộ binh số 256, lữ đoàn bộ binh số 1 và 2 tiểu đoàn xe tăng) đã đột phá đáng kể trong ngày 2 tháng 2 và cắt đứt tuyến đường bộ Pskov - Luga tại nơi gần làng Elemtsy (???). Tuy nhiên do Tập đoàn quân số 59 và lực lượng chính của quân đoàn bộ binh số 14 (thuộc Tập đoàn quân số 8) tiến chậm, cạnh sườn phải của quân đoàn bộ binh số 7 bị hở và không được các lực lượng trên che chở.

Trước tình hình cần phải khôi phục lại quyền kiểm soát tuyến đường bộ Pskov - Luga bằng mọi giá, quân Đức đã quyết định mở một đợt phản kích vào quân đoàn bộ binh số 7. Sư đoàn bộ binh số 285 và lực lượng cận vệ của sư đoàn thiết giáp số 12 được lệnh đánh từ phía Bắc hồ Cheremenetskogo, còn sư đoàn bộ binh số 121 đánh từ Utorgosh ở phía Nam. Ngày 3 tháng 2, các mũi phản kích của Đức gặp nhau ở Strashevo, bao vây một phần lực lượng Liên Xô thuộc quân đoàn bộ binh số 7. Trong vòng vây là một phần của các sư đoàn bộ binh số 256, 372 và một trung đoàn của lữ đoàn du kích số 5. Tuy nhiên, số binh sĩ Liên Xô bị vây dưới sự chỉ huy của Đại tá A. G. Koziev - chỉ huy của sư đoàn bộ binh số 256 - đã chiến đấu hết sức quyết liệt. Họ rút lui khỏi tuyến đường bộ Pskov - Luga về phía làng Oklyuzhye (???) và bắt đầu tổ chức phòng ngự. Cụm quân của Koziev đã nhận được tiếp tế về lương thực, đạn dược từ Tập đoàn quân số 8 bằng đường không và liên tục đánh tan các cuộc tấn công của quân Đức suốt từ ngày 6 tới ngày 15 tháng 2[23][24].

Lo lắng về tình hình số quân bị vây, bộ tư lệnh Phương diện quân ngay lập tức tổ chức một cuộc tấn công với mục tiêu giải vây cho khối quân Koziev, đập tan quân Đức ở Tây Nam Luga và cắt đứt tuyến liên lạc, tiếp vận của quân địch. Quân đoàn bộ binh số 99 (bao gồm các sư đoàn bộ binh số 229, 265, 311) thuộc lực lượng dự bị của Đại bản doanh đã được điều đến mặt trận và tấn công vào khu vực Utorgosh, Strugi Krasniye. Cùng lúc đó, sau khi được tăng cường binh lực, quân đoàn bộ binh số 14 được lệnh tấn công vào Soltsy[24]. Vào ngày 7 tháng 2, quân đội Liên Xô tiếp tục nổ súng tấn công. Họ đã gặp phải sức chống cự dữ dội của Quân đoàn bộ binh nhẹ số 8 (Đức) - được yểm hộ bởi xe tăng và máy bay - và đến tận ngày 15 tháng 2 quân đội Liên Xô vẫn chưa thể hoàn thành đầy đủ nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, những đợt tấn công của quân đội Liên Xô đã khiến cho việc tiếp tế cho nhóm quân Koziev trở nên thuận lợi hơn rất nhiều. 5 февраля на помощь 8-й армии прибыли части 59-й армии, которые 16 февраля деблокировали «группу А.Г. Козиева».

Sự kháng cự quyết liệt của quân Đức đã khiến cho các Tập đoàn quân số 8 và 54 của Liên Xô không thể hỗ trợ hiệu quả cho Tập đoàn quân xung kích số 1. Tập đoàn quân xung kích số 1, với binh lực gồm 4 sư đoàn bộ binh và 1 lữ đoàn bộ binh, vào đầu tháng 2 đã phát động tấn công trên một trận tuyến dài 100 cây số. Do sự chống cự dữ dội của các lực lượng Đức (bao gồm sư đoàn bộ binh thuộc không quân số 21, sư đoàn bộ binh số 30 và sư đoàn Latvia SS số 15 của Tập đoàn quân số 16), Tập đoàn quân xung kích số 1 tiến rất chậm và đến giữa tháng 2 chỉ đột phá được một vài cây số.

Quân Đức rút khỏi Luga

Quân đội Liên Xô đã không thành công trong việc bao vây quân Đức ở Luga và cả ở phía Tây Nam hồ Ilmen, tuy nhiên tình hình của Tập đoàn quân số 18 (Đức) vẫn hết sức nguy hiểm và bắt buộc phải rút lui để bảo toàn lực lượng. Cho đến cuối cùng, tân tư lệnh Cụm Tập đoàn quân Bắc Walter Model vẫn tin tưởng rằng có thể giữ vững phòng tuyến giữa hồ Ilmen và hồ Chudsko, tuy nhiên ý kiến của ông ta không được Bộ Tư lệnh tối cao lục quân Đức ủng hộ. Bản thân Hitler lần này cũng cho rằng cần phải rút lui để tránh bị bao vây. Vì vậy Model buộc phải tuân lệnh[22]. Ngày 8 tháng 2 các lực lượng hậu vệ và trợ chiến tại Luga bắt đầu rút lui về phía Pskov, tiếp sau đó là lực lượng chính của Tập đoàn quân số 18. Đến chiều ngày 12 tháng 2, Luga - vốn vẫn còn được đồn trú bởi các lực lượng chặn hậu của quân Đức - đã được các sư đoàn bộ binh số 120, 123, 201, 46 (của Tập đoàn quân số 67) với sự hỗ trợ của sư đoàn bộ binh số 377 (của Tập đoàn quân số 59) giải phóng[23]. Sau khi giải phóng Luga, quân đội Liên Xô tiếp tục tiến công truy kích quân Đức đang tổ chức lui binh về tuyến Panther-Wotan.

Phương diện quân Volkhov bị giải tán

Ngày 13 tháng 2 năm 1944, Đại bản doanh ban hành chỉ thị số 220023 với nội dung giải tán Phương diện quân Volkhov. Các tập đoàn quân số 54, 59, 8 được chuyển sang Phương diện quân Leningrad, còn Tập đoàn quân xung kích số 1 được trả về cho Phương diện quân Baltic 2. Bộ khung chỉ huy của Phương diện quân Volkhov được chuyển về lực lượng dự bị của Đại bản doanh[25]. Việc giải tán Phương diện quân Volkhov được thực hiện theo đề nghị của Đại tướng L. A. Govorov - tư lệnh Phương diện quân Leningrad. Govorov cho rằng việc chỉ huy toàn bộ binh lực Liên Xô tại khu vực Pskov nên được thống nhất thành một mối dưới quyền điều hành của Phương diện quân này[26]. Trong thời gian đó, Tư lệnh Phương diện quân Volkhov K. A. Meretskov vừa mới lập một kế hoạch tấn công vào Latvia, Estonia, Byelarussia; rõ ràng chỉ thị giải tán Phương diện quân Volkhov là một điều hoàn toàn bất ngờ đối với Meretskov[10].

Trong hồi ký của mình, Đại tướng S. M. Shtemenko - đại diện Ban tham mưu của Phương diện quân Baltic 2 - đã cho rằng quyết định giải tán Phương diện quân Volkhov là một sai lầm:

Hơn hai tháng sau, vào ngày 18 tháng 4 năm 1944, quân đội Liên Xô đã cho thành lập Phương diện quân Baltic 3, với lực lượng bao gồm các Tập đoàn quân số 42, 54, 67 của Phương diện quân Leningrad và Tập đoàn quân xung kích số 1 của Phương diện quân Baltic 2.